Përkthim në shqip të një fragmenti nga filmi “Sa është ora?” (1989) i regjisorit Ettore Scola, interpretuar mjeshtërisht nga aktorët Massimo Troisi dhe Marcello Mastroianni.
Filmi trajton temën e konfliktit të brezave, në veçanti vështirësinë në komunikim mes babait dhe djalit. I gjithë filmi është përmbledhja e një ditë të vetme e kaluar me babain, i cili shkon të takojë të birin me shërbim ushtarak, në një qytet të vogël bregdetar, të quajtur Civitavecchia. Që të dy, ma anë të një dialogu, që vazhdimisht ndryshon nuancat e tij, herë herë i ndezur e herë të tjera me tone më të qeta e me ndjenjë, kërkojnë të rekuperojnë kohën e humbur për t’iu hapur njëri tjetrit e mbi të gjitha për tu njohur më mirë.
∼ ∼ ∼ ∼ ∼
Mikele: Pastaj ankohesh se gjyshi i Napolit i kërkonte informacione karabiniereve për ty. Ti je njëlloj si ai, vetëm se 50 vjet më vonë.
Babai: Më fal.
Michele: Jo më fal, çfarë më fal, mjaftonte të shikoje punën tënde, apo jo?
Babai: Unë nuk do të kisha mundur kurrë t’i thoja babait tim të shikonte punën e vet.
Mikele: Me sa duket e shikonte. Nëse nuk e shikonte ke bërë keq që nuk i ke thënë ta shihte.
Babai: Unë doja vetëm të dija nëse mes teje dhe saj shkonte çdo gjë mirë, ishte një gjest përkujdesjeje, mirësjelljeje.
Mikele: Unë nuk e konsideroj këtë një gjest mirësjelljeje, të lutem. Përkundrazi do të preferoja…
Babai: “Do të preferoja që jo!” Kush e thotë? E di apo nuk e di? Nuk e di. Bartleby shkruesi i Herman Melville, 1851.
Mikele: Mobi Dik është i ’51, Bartleby duhet të jetë i ’53.
Babai: Dakord, të besoj, të besoj. Ah, Tek Pietro Klubi i Portit, tani e kuptova…telefonata e zotëri Pietros, ëmbëlsirat e zotëri Pietros… Le të shkojmë ta takojmë këtë të famshin zotëri Pietro.
Mikele: S’ka gjë baba, ikim më mirë.
Babai: Eja Mikele të shkojmë. Kam dëshirë ta njoh.
[……………………………….]
Mikele: Përse u vrenjte?
Babai: Askush nuk u vrenjtë?
Mikele: Dole nga klubi kështu...
Babai: Si dola? Si i paedukatë, të turpërova me mikun tënd.
Mikele: Jo, kush tha gjë…
Babai: Në fund të fundit duhet të jesh mësuar, kam që në mëngjes që të vë në siklet. Unë çdo gjë që them gaboj, gaboj gjithçka, nuk e di …nuk të pëlqen asgjë që bëj.
Mikele: Unë nuk të kuptoj.
Babai. Ti nuk më kupton?
Mikele: Jo.
Babai: Ah, sipas teje unë të kuptoj?
Mikele: Nuk e di.
Babai: Pas një muaji mbaron shërbimin ushtarak dhe akoma nuk kemi kuptuar se çfarë do të bësh. E di ku qëndron problemi? Që ndoshta as ti nuk e di.
Mikele: Jo, unë e di, e di shumë mirë. Unë e di që të paktën për momentin, për një farë periudhe, di që në Romë, besoj që të paktën për tani, nuk dua të kthehem.
Babai: Ashtu, nuk do të kthehesh…?
Mikele: Jo.
Babai: Kështu… kuptova! Ti do të shkosh në Islandë, me numrin e 13 të llotarisë. Në Islandë duhet të shkosh, padyshim, në aeroportin e Reykjavik nuk ka rrezik të humbasësh, shko, shko në Reykjavik.
Mikele: Çfarë Reykjavik?! Zgjodha Reykjavik sepse po flisnin për mundësinë e trembëdhjetës, secili prej tyre shprehte një dëshirë dhe unë isha ai pa dëshira. Thashë Islanda sepse Islanda më erdhi.
Babai: Epo tani çdo gjë është e qartë. Po, pra. Për fat të mirë biri im, tani u qetësova, sepse ti në Romë nuk vjen, në Islandë nuk shkon… a do të më thuash ku do të shkosh?
Mikele: Nuk e di, besoj që për momentin do të qëndroj këtu.
Babai: Këtu?! Në Civitavecchia? Mos ndoshta … ti je çmendur? Për të bërë çfarë?
Mikele: Nuk e di, diçka… diçka do të bëj.
Babai: Kafenë, po kafenë tek zotëri Pietro. Kafenë për marinaret me fytyrën e shënuar nga uji i kripur, në klubin e mjerrgullave me tym, të çibukeve, të perbindëshve të ballsamosur, atmosferë… aty do të ishte e ardhmja jote. “Të lutem mjaft”, siç thoshte Toto.
Mikele: E ardhmja ime… Po pse fola gjë për të ardhmen? Thashë gjë e ardhmja…? Vetëm se… Dëgjo, e di që është e kotë të flasësh me ty, më mirë të shkojmë se përndryshe humb edhe trenin. Shko, shko …
Babai: Patjetër, ti kështu e mbyll gjithmonë, blidhesh si iriqi, ndërpret komunikimin dhe largohesh.
Mikele: Ah unë?!
Babai: Edhe kur ishe fëmijë silleshe kështu. Me qëndroje ftohtë, nuk e di, më evitoje. Sa herë që qëndronim vetëm largoheshe diku tjetër duke thënë se ishe i zënë, nuk e di, shpikje justifikime të ndryshme për tu zhdukur. Edhe në Napoli ishe ti që doje të rrije.
Mikele: Sa mirë… të lumtë, ke kuptuar çdo gjë. Të lumtë, më pëlqen kjo që thua, më ke kuptuar që të vogël mua, gjithmonë më ke kuptuar. Do të ta them përse largohesha unë nga ty, ëh? Sepse më vije në siklet, në rregull? Po, babai im më vinte në siklet. Nuk ndihesha rehat me ty. Mendo pak! Ndërsa kur isha vetëm kërkoja të të imitoja, doja të isha si ti, sepse të shikoja kushedi se si. Pastaj nuk ndodhte asgjë, kur isha pranë teje, përkrah teje bllokohesha…
Babai: Ke të drejtë! Ndoshta nuk kam ditur asnjëherë të të bëja të ndiheshe mirë… As sot, as edhe për pak orë.
Mikele: Edhe aq pak jo … pastaj, të flasësh me një të panjohur është e lehtë. Të flasësh me babain tënd po që është e vështirë. Pastaj ku është shkruar që baba e birë duhet të flasin?
Babai: Jo, jo, duhet folur Mikele, duhet t’i themi gjërat. Nga ta di unë që djali im do të bëjë dijetarin në një vend si ky, nëse nuk ma thotë? Ka një mur mes nesh.
Mikele: Sot kemi folur, si thua?
Babai: Kemi folur posi, i thamë njëri tjetrit një det me fjalë për të mos thënë asgjë. Unë të mërzita me gjermanët, ti mua me Certosa di Parma. Folëm për gjithçka për të mos folur për asgjë.
[ ……………..]
IL MIO ANGOLO DI TRADUZIONI 